Winnaars van de coronacrisis

Veel online platforms zijn in de coronacrisis flink gegroeid: retail platforms zoals Amazon en Bol.com boeken recordomzetten. Microsoft’s samenwerkingsplatform Teams heeft een groeispurt doorgemaakt dankzij het thuiswerken. De financiële sector is geen uitzondering. Apple Pay, de mobiele betaaldienst van Apple groeit door samen te werken met bekende creditcards en betaalkaarten van grotere financiële instellingen. Ook Google breidt haar diensten steeds verder uit richting een digitaal bancair platform. De machtsconcentratie van techreuzen is tijdens de coronacrisis nog verder toegenomen. En dat roept steeds meer weerstand op in de VS en in Europa. Is er nog wel sprake van een eerlijk speelveld in de wereld van online platforms?

De macht concentreert zich

Stel jezelf eens de vraag; kunnen adverteerders nog om Google heen? Ook als Google de advertentie fee met 20% opschroeft? Of: zien gebruikers alternatieven voor hun sociale netwerk dat ze in tien jaar hebben opgebouwd op Facebook? Kunnen en willen zij een fotoarchief tien jaar wel op een andere plek bewaren? Grote kans dat het antwoord ‘nee’ is. Als consumenten of leveranciers niet meer om een bedrijf heen kunnen, dan heeft dit een negatief effect op gezonde concurrentie en innovatie, de economische groei en prijsbalans in verschillende markten. Dat geldt ook natuurlijk voor online platforms. Als de machtspositie van een platform te sterk groeit, kan het ecosysteem eromheen uit balans raken.

Een Amerikaans tegengeluid

De roep om nieuwe regels om eerlijke concurrentie te beschermen wordt mondiaal steeds groter. Een reflex van de politiek op de groeiende invloed van de big techs, is dat men deze machtspositie wil inperken. Opvallende deze zomer zijn de anti-trust verhoren van het Amerikaanse congres. De ceo’s van Apple, Amazon, Facebook en Google worden gehoord over beschuldigingen van marktdominantie en oneerlijke concurrentie. In de komende weken kunnen we een rapport verwachten met beschuldigingen van wangedrag door elk van de genoemde bedrijven. Toch wordt er nog geen strenge wet- en regelgeving verwacht op korte termijn, omdat de big tech bedrijven veel invloed hebben op de Amerikaanse economie. The Economist noemt de verhoren dan ook meer show dan dat het echt gaat over het mededingingsrecht. Als de uitkomsten in Amerika dus onzeker zijn, kan Europa hier dan het voortouw in nemen?

Europa’s nieuwe wetgeving

Europa is op sommige punten een voorloper op het gebied van wetgeving, denk aan de privacywetgeving. Ook nu worden nu stappen gezet om eerlijke concurrentie rondom online platforms te bevorderen. In de zomer van 2019 is een Europees onderzoek gestart naar een ander toezicht op bedrijven met deze nieuwe verdienmodellen. Deze zomer ging dan ook nieuwe Europese Platform-to-business wetgeving in. Zoals de Europese Commissie zelf zegt: “de eerste regelgeving om een eerlijke, transparante en voorspelbare omgeving te creëren voor kleinere bedrijven en handelaren op online platforms.” Hierin worden met name eisen gesteld aan een transparante manier van ‘ranking’ van aanbieders op een platform. Hiernaast wil het Nederlandse kabinet regelgeving implementeren waardoor platforms zelf klachten van consumenten gaan afhandelen, in plaats van problemen door te schuiven naar de aanbieders op het platform. Veelbelovende ontwikkelingen. Toch is er meer nodig dan wet- en regelgeving om economische groei en eerlijke concurrentie te bevorderen.

Averechtse effecten

Wet- en regelgeving kunnen namelijk ook een averechts effect hebben: het zogenaamde waterbedeffect. Een mooi voorbeeld hiervan staat beschreven in het boek de Platformrevolutie. De California Assembly Bill 5 werd in 2019 in Californië ingevoerd om freelancers die werken voor platforms te beschermen door hen de status van werknemer te geven als ze kernactiviteiten voor het platform uitvoeren. Denk aan de chauffeurs van Uber en Lyft. Het gevolg van deze wetswijziging dat veel freelancers in de muziek en journalistiek hun opdrachtgevers kwijtraakten. Terwijl Uber geen chauffeurs in dienst heeft genomen, maar juist aanpassingen doorgevoerd in haar app.

Een nieuw spelbord: online platforms

Wij denken dat toezichthouders een sleutelrol hebben. Ook in de financiële sector. De huidige wet- en regelgeving is nog onvoldoende aangepast op het bestaan van enkele grote invloedrijke platforms. Toezichthouders richtten zich voorheen vooral op één zijde van het platform, op het beschermen van de consument. Maken financiële instellingen hun klantbelofte wel waar? Begrijpen consumenten de financiële producten die zij aanschaffen voldoende? De opkomst van online platforms creëert nu ook vraagstukken aan leverancierszijde. Welke eisen mag Apple stellen aan app-producenten om toegang te krijgen tot de App store? En tot Apple Pay?

Het is voor lokale toezichthouders enorm complex om de mondiaal opererende platforms effectief te reguleren. Toch is dat hard nodig om een eerlijk speelveld met duidelijke spelregels te creëren. Dat is in het belang voor ons als consumenten, als je leverancier bent, maar ook als je eigenaar bent van een platform. Wij verwachten de komende jaren nog flinke veranderingen op dit vlak en blijven graag onze inzichten delen.